Sağlıklı özgüvenin, bireyin kendi gücünü bilmesi, yeteneklerine inanması ve hatalardan ders çıkararak gelişime açık olmasıyla şekillendiğini ifade eden Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Düşük özgüven bizi sürekli sorgulamaya iterken, aşırı özgüven bazen gerçekleri görmemizi engelleyebilir” dedi. Sağlıklı bir özgüven için kişinin kendi değerini dış etkenlerden bağımsız olarak kabul etmeyi öğrenmesi gerektiğini vurgulayan Demir, “Özgüven bir kas gibidir, ne kadar çalıştırırsanız, o kadar güçlenir!” diyerek özgüveni geliştirecek önemli önerilerde bulundu.

Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, seminerlerinde ve değerlendirmelerinde özgüvenin ne olduğunu, düşük veya aşırı özgüvenin etkilerini ve zorluklarla başa çıkmak için uygulanabilecek psikolojik yöntemlerden bahsediyor.

Sağlıklı Özgüvenin Temel Bileşenleri Nelerdir?

Özgüvenin, bireyin kendi değerini bilme, yeteneğine inanma ve hayatın karşılaştığı zorluklarla başa çıkabilme kapasitesi olduğunu ifade eden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, sağlıklı özgüvenin bazı temel sonuçlarını ve bileşenlerini sıraladı:

• Gerçekçi öz-değerlendirme: Ne çok yüceltmek ne de küçümsemek.
• Kendi değerini kabul etmek: Başarıdan bağımsız olarak kendini sevmek.
• Hata yapmaya açık olmak: Hatalardan ders çıkarmak ve pes etmemek.
• Bağımsızlık ve sosyal uyum: Kendi kararlarını alırken başkalarıyla sağlıklı ilişkiler kurabilmek.

Özgüvenin Seviyesi Hayat Kalitemizi Etkiliyor

Özgüvenin genetik yatkınlığı olabileceğini ancak büyük oranda çevresel faktörler ve yaşam deneyimleriyle şekillendiğini belirten Demir, çocuklukta bakım verenlerin tutumu, başarının ve başarısızlığın nasıl karşılandığı, sosyal etkileşimlerin özgüven gelişiminde önemli rol oynadığını söyledi.

Düşük ve aşırı özgüvenin hayat kalitesini nasıl etkilediğine değinen Demir, şunları kaydetti:

• Düşük özgüven: Sosyal kaygı, çekingenlik, karar vermede zorlanma, sürekli kendini sorgulama, başarı korkusu, risk almaktan kaçınma, başkalarına aşırı bağımlılık gibi durumlara yol açabilir.
• Aşırı özgüven: Bazen narsistik eğilimler olarak yorumlanabilen davranışlara neden olabilir. Kendi hatalarını fark etmeme, eleştiriyi kabul etmeme, empati eksikliği gibi durumlar kibirli veya gerçeklikten kopuk bir izlenim yaratabilir.

Demir, her iki durumun da hayat kalitesini olumsuz etkilediğini, düşük özgüvenin sürekli sorgulamaya iterken, aşırı özgüvenin bazen gerçekleri görmeyi engellediğini yineledi.

Özgüveni Artıracak Pratik Öneriler

Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, sağlıklı özgüven geliştirmek için şu önerilerde bulunuyor:

• Objektif Öz-Değerlendirme: Kendi güçlü ve zayıf yönlerinizi dürüstçe belirleyin. Kendinizi olduğunuz gibi kabul edin ve eksiklerinizi geliştirmeye açık olun.
• Mükemmeliyetçilikten Uzaklaşma: "Her konuda mükemmel olmalıyım" yerine, "Yeteneklerimi en iyi şekilde geliştirebilirim" bakış açısını benimseyin.
• Hataları Deneyim Olarak Görmek: Hataları başarısızlık değil, birer deneyim ve öğrenme fırsatı olarak değerlendirin. "Bundan ne öğrendim?" diye sorarak büyümenizi destekleyin.
• Dış Faktörlerden Bağımsız Değer Kazanma: Kendi değerinizi başkalarının beğenisi veya ekonomik durum gibi dış etkenlerden bağımsız olarak kabul etmeyi öğrenin. Kendi kararlarınıza güvenin ve içinizdeki sesi dinleyin.
• Değişime Uyum Sağlama: Hayatın belirsizliklerine karşı esnek olun, alternatif çözümler üretmeye çalışın. "Planım işlemedi, demek ki ben başarısızım" yerine "Bu beklediğim gibi olmuyor ama farklı yollar deneyebilirim" diyebilme becerisini geliştirin.
• Küçük Başarılarla İlerleme: Kendinize ulaşılabilir, küçük hedefler belirleyin ve bu hedeflere ulaştıkça özgüveninizin arttığını görün. Büyük başarılar yerine küçük ve elde edilebilir başarılarla gelişimi destekleyin.
• Olumlu İç Konuşmalar Yapma: "Ben bunu yapamam", "yeterince iyi değilim" gibi olumsuz iç sesler yerine, "Elimden gelenin en iyisini yapabilirim", "bu bir öğrenme süreci" gibi olumlu ve yapıcı ifadeler kullanın.
• Beden Dilini Kullanma: Yapılan araştırmalar, beden dilinin sadece duygu yansıtmakla kalmayıp, kişinin kendisine ait algısını da değiştirebildiğini gösteriyor. Dik durma ve geniş beden hareketleri gibi 'güç pozlarının' stres seviyesini düşürerek kişinin kendini daha güçlü hissetmesine katkı sağladığı belirtiliyor.
• Konfor Alanından Çıkma: Yeni deneyimlere açık olmak ve küçük adımlarla alışılmışın dışına çıkmak, özgüveni artırmanın en etkili yollarından biridir. Öğrenilmiş çaresizlikten kaçının.
• Kendi Gelişimine Odaklanma: Sürekli başkalarıyla kıyaslama yapmak yerine, kendi ilerlemenize odaklanın ve bugünkü kendinizi dünkü kendinizle karşılaştırın.

Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, son olarak özgüvenin sürekli çalıştırılması gereken bir kas gibi olduğunu yineleyerek, bu önerilerin düzenli uygulanmasıyla sağlıklı bir özgüvenin inşa edilebileceğini vurguladı.