Nazım Hikmet Kültürevi Balaban Salonu’nda gerçekleştirilen söyleşide, “İngiliz Belgelerine Göre 19. yy. Ortasında İstanbul, İzmir, Selanik ve Manastır’da Osmanlı Emekçilerinin Yaşam ve Çalışma Koşulları” başlığı altında, 19. yüzyıl ortalarında Osmanlı İmparatorluğu'nda, özellikle Bursa ve İstanbul gibi önemli şehirlerde yaşayan emekçilerin sosyal ve çalışma hayatına ışık tutuldu.

“19. Yüzyıl ortasında Osmanlı’daki emekçilerin hali İngilizlerin gözünden nasıl gözüküyordu?” sorusu üzerinden Bursa ve İstanbul’daki dönemi anlatan tarihçi Elçin Arabacı, Bursa'nın 1850-1860’lı yıllarda sanayileşmenin başında, orta ölçekli bir ticaret kenti olduğunu belirtti. Bu dönemde, güç gerektiren inşaat ve maden işçiliği gibi mesleklerde daha fazla kazanıldığını, geleneksel zanaatlara geçildikçe ücretlerin azaldığını aktardı.

Bursa’da o dönemde faaliyet gösteren ipek fabrikalarında daha çok kadın işçilerin çalıştığına değinen Arabacı, kadınların erkeklere göre çok daha az kazandığını sayılarla ortaya koydu: Fabrikada çalışan bir kadın işçinin günlük yevmiyesi 3 kuruş iken, erkeklerde bu ücret yaklaşık 22,60 kuruş civarındaydı. O yıllarda çok sayıda çocuk işçinin de çırak olarak en düşük ücretle çalıştığını belirten Arabacı, o dönemde bir duvarcı ustasının bir günde kazandığı parayla 8 kilodan fazla dana eti alabildiği gibi ilginç bir örnek verdi.

İşçilerin çalışma şartları hakkında da bilgiler veren Elçin Arabacı, mesainin gün doğumundan gün batımına kadar sürdüğünü, yazın 12 saati bulurken kışın 8 saat civarında olduğunu söyledi. Zanaatkarların mola imkanına sahipken, fabrikada çalışan kadınlar için böyle bir durumun olmadığını belirten Arabacı, uzun süre kapalı alanlarda çalışan birçok kadının D vitamini eksikliğinden kaynaklı hastalıklar yaşadığını ve hatta bazılarının ölümle sonuçlandığını aktardı.

19. Yüzyıl ortalarında İstanbul ve Bursa’daki işçileri de karşılaştıran Arabacı, ilginç bir detay paylaştı: En düşük ücret seviyesinde Bursa’daki işçinin, İstanbul’daki işçinin neredeyse iki katı kadar fazla kazandığını; ancak en yüksek ücrette İstanbul'un çok daha önde olduğunu söyledi. Bunun sebebinin ise nitelikli zanaat gerektiren işlerin İstanbul’da daha çok talep görüyor olması olduğunu açıkladı.

Tarihçi Elçin Arabacı, konuşmasının sonunda katılımcıların 19. Yüzyıl Osmanlı işçi koşullarına dair merak ettiği soruları da yanıtladı.