Sakarya'nın eski adıyla Büyük Tersiye, yeni adıyla Büyük Esence köyünde bulunan 681 yıllık tarihi ahşap cami kaderine terk edilince yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Daha önce Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından tescili yapılmayan Orhan Gazi Camii'nin 'tarihi yapı tescili' Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından yaklaşık 4 yıl önce yapıldı. Ahşap mimarisi ile dikkat çeken caminin, bölgenin Osmanlı egemenliğine girdiği 1330 yılında Orhan Gazi zamanında yaptırıldığı belirtiliyor. Toprak zemine çakılan taş kirişler üzerine meşe kütükleri birbirine dayandırılarak inşa edilen dikdörtgen şeklindeki cami, sanki havada asılı duruyor izlenimi veriyor. Bu da camiyi tabandan rutubete karşı koruyor ve yapı bu özelliği ile yüzyıllara meydan okuyor. Bu yönüyle Osmanlı’nın ender ve farklı mimari eserleri arasında bulunuyor.
TARİHİ ESERE TUĞLA ÖRÜLDÜ, MİNARESİ SACLA KAPLANDI
Köyden yaklaşık 1 kilometre uzaklıkta mezarlık içinde bulunan cami, ahşap taşıyıcıların iyice yıpranması ile birlikte çökme tehlikesi yaşıyor. İş ve dış sıvalarının döküldüğü görülen caminin iç kısmındaki ahşap döşemelerde oldukça yıpranmış vaziyette bulunuyor. Bu sebeple cami 1990'dan beri ibadete kapalı bulunuyor. 1967'deki depremde minaresi yıkılan camiye sacdan basit bir minare yapılması dikkat çekiyor. Ayrıca köylüler caminin yıkılmaması için ön girişine ördükleri tuğladan duvar caminin tarihi dokusundan hemen ayrılıyor. Köy halkı bugün yıkılmak üzere olan cami yerine yakınına inşa edilen ve aynı isim verilen yeni camide ibadetlerini yerine getiriyor.
DEPO GİBİ KULLANILAN CAMİNİN İÇİ YÜREK BURKUYOR
Sakarya Kültür İl Müdürlüğü’nden edinilen bilgiye göre, Orhan Gazi Cami’nin onarılması konusunda henüz bir çalışma yok. Caminin içi depo gibi kullanılması ise yürek burkuyor. Eski tabut, masa ve odun parçaları konulan caminin içindeki halılar da kaderine terkedilmiş. Büyük Esence Köyü sakinleri, caminin kaderine terkedildiğini belirterek, “Caminin tarihi tescili yapılalı tam 4 sene oldu. Ne gelen var ne giden. Ecdat yadigarı tarihi camimiz göz göre göre yıkılıyor.” diye dert yandılar.